Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Brodnicy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 kwietnia 2024 r.

Sąd Rejonowy w Brodnicy- I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Dawid Sztuwe
Protokolant:	stażysta Adam Kowalski

po rozpoznaniu w dniu 23 kwietnia 2024 r. w Brodnicy

na rozprawie

sprawy z powództwa K. B. i D. B.

przeciwko (...) Banku (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą
w W.

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanej na rzecz powodów łącznie kwotę 72.592,97 zł (siedemdziesiąt dwa tysiące pięćset dziewięćdziesiąt dwa złote 97/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 27 grudnia 2023 r. do dnia zapłaty,

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie,

3.  nie uwzględnia zarzutu zatrzymania,

4.  zasądza od pozwanej na rzecz powodów łącznie kwotę 6.417,00 zł (sześć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty.

/Sędzia/

Dawid Sztuwe

Sygn. akt. I C 349/23

UZASADNIENIE

I.  CZĘŚĆ HISTORYCZNA.

1.  D. i K. B. wystąpili przeciwko (...) Bankowi (...) Spółce Akcyjnej siedzibą w W. o zapłatę 72.592,97 zł z odsetkami oraz kosztami procesu tytułem zwrotu nienależnych świadczeń otrzymanych przez stroną pozwaną na podstawie nieważnej umowy o kredyt hipoteczny denominowany do franka szwajcarskiego. Ewentualnie o zasądzenie kwoty 24.511,64 zł tytułem nadpłaty po usunięciu z umowy niedozwolonego mechanizmu indeksacji.

2.  Uzasadnienie pozwu ( k. 2-18).

3.  W odpowiedzi na pozew pozwany bank wniósł o oddalenie powództwa kwestionując zarzut abuzywności klauzul umownych. Nadto bank podniósł zarzut zatrzymania kwoty 72.592,97 zł.

4.  Uzasadnienie odpowiedzi na pozew ( k. 75-137)

5.  Na dalszym etapie postępowania strony podtrzymywał swoje stanowiska w sprawie
( k. 216-226, 233v).

II.  STAN FAKTYCZNY

D. i K. B. tworzą związek małżeński, w którym obowiązuje ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej.

Okoliczność bezsporna.

W 2005 r. powodowie środków finansowych na dokończeniu budowy domu, którą wcześniej finansowali ze środków własnych. Budowa domu nie była związana z ich działalnością gospodarczą.

Dowód:

- zeznania powódki- k. 234v-236

- zeznania powoda- k. 236-236v

D. B. była wtedy pracownikiem (...) S.A. w W. Oddział w B. i zajmowała się doradztwem i obsługą klientów profesjonalnych, w tym przede wszystkim rolników. W swojej pracy nie zajmowała się i nie udzielała kredytów powiązanych z waluta obcą.

D. B. poprosiła koleżanką z pracy, z którą nie łączyły ją jednak szczególne więzi koleżeńskie, o przygotowanie oferty. Został jej zaproponowany wyłącznie kredyt frankowy. Poinformowano ją, że kredyt będzie udzielony w (...) i taki zapis widniał będzie w umowie, a wypłata nastąpi w złotych, ale nie podano według jakiego kursu.

Cały proces zawierania umowy był koordynowany wyłącznie przez D. B., a K. B. nie zapoznawał się z dokumentacją i przyszedł jedynie do siedziby banku podpisać umowę. Ufał żonie, że wybrała najlepszą ofertę.

Powodom udzielono informacji, że z kredytem tym wiąże się ryzyko kursowe, jednak zapewniano, że frank szwajcarski jest stabilną walutą, a wahania kursu mogą być niewielkie. Pracownik banku nie przedstawił powodom żadnej symulacji jak kształtował się frank przed zawarciem umowy i jaka będzie ich sytuacja, gdy jego kurs wzrośnie. Nie wskazano zabezpieczeń przed ewentualnym wzrostem kursu waluty. Nie udzielono również informacji o ustalaniu kursu waluty przez bank.

D. B. nie analizowała szczegółowo ryzyka kursowego, ponieważ kwota kredytu nie była duża, a ponadto zaufała pracownikowi, że oferowany produkt bankowy jest bezpieczny. Sprawdziła jednak, że kurs wahał się o 5-10 groszy. Jako pracownik banku (...) nie miała możliwość indywidualnej negocjacji warunków umowy. Nie otrzymał również żadnych preferencyjnych warunków w porównaniu do innych klientów.

Dowód:

- zeznania powódki- k. 234v-236

- zeznania powoda- k. 236-236v

Powodowie zdecydowali się na zaproponowany im kredyt denominowany do franka szwajcarskiego i złożyli wniosek kredytowy. Podali w nim, że wnioskują o 50.000 zł kredytu, który w przeliczeniu na (...) miał wynosi 19.940,97. We wniosku kredytobiorcy złożyli oświadczenie o świadomości występowania ryzyka zmiany kursu waluty kredytu i konsekwencji ponoszenia zmian kursu waluty. Podobne oświadczenie zostało także przez nich podpisane na osobnym dokumencie.

Dowód:

- wniosek kredytowy- k. 180-182

- oświadczenie- k. 184

Przed podpisaniem umowy powodowie jej nie czytali, a jedynie przejrzeli. Postanowienia w niej zawarte nie były z nimi omawiane. Umowa została sporządzona przy wykorzystaniu stosowanego przez Bank wzoru, którego zapisy nie podlegały negocjacjom. Powodowie nie negocjowali kursu, po którym nastąpi wypłata kredytu i nie był im on znany.

Dowód:

- zeznania powódki- k. 234v-236

- zeznania powoda- k. 236-236v

W dniu 31 sierpnia 2005 r. strony zawarły umowę kredytu hipotecznego w walucie wymienialnej na kwotę 19.940,97 CHF i terminem spłaty ostatniej raty na dzień 29.04.2022 r.

W umowie zastrzeżono, że kredyt zostanie wypłacony jednorazowo do kwoty 19.940,97 CHF w przeliczeniu na PLN wg kursu kupna (...) zgodnie z tabelą kursów walut obowiązujących w (...) S.A. w dniu wypłaty kredytu. Oprocentowanie miało charakter zmienny i ustalano je w oparciu o stopę referencyjną 3M LIBOR i przy uwzględnieniu marży w wysokości 2,00 punktów procentowych.

Kredytobiorcy zobowiązali się do spłaty kredytu z odsetkami w terminach określonych w umowie. Spłata kredytu miała następować w złotych. Bank zastrzegł, że zmiana kursu waluty wpływa na wysokość salda kredytu oraz raty kapitałowo-odsetkowej. W Regulaminie do umowy ustalono dodatkowo, że kredyty w walutach wymienialnych wypłacane są w złotych, przy zastosowaniu kursu kupna, waluty obowiązującego w Banku w chwili wypłaty. Z kolei spłata również następują w złotych, przy zastosowaniu kursu sprzedaży waluty obowiązującego w Banku w chwili spłaty

Dowód:

- umowa kredytu- k. 22-29

- Regulamin- k. 32-47

W chwili zawarcia uruchomiono również kredyt z kursem (...) w wysokości 2, (...), co oznaczało wypłatę powodom kwoty 48.608,11 zł.

Dowód:

- zaświadczenie- k. 48

W okresie od 31 sierpnia 2006 r. do 19 maja 2017 r. powodowie spłacili 64.111,61 zł tytułem rat kapitałowych oraz 8.481,36 zł tytułem rat odsetkowych. Kurs (...) zmieniał się. Z początkowego kursu w wysokości 2,5510 do nawet 4, (...) (listopad 2016 r.). Umowa została wykonana, a hipoteka wykreślona.

Dowód:

- zeznania powódki- k. 234v-236

- zeznania powoda- k. 236-236v

- historia spłat rat kapitałowych- k. 51-53

- historia spłat rat odsetkowych- k. 54-56

- historia zmiany oprocentowania- k. 57

Pismem z dnia 15 maja 2023 r. powodowie, skierowali do pozwanego pismo, w którym podnieśli, że umowa kredytu zawierała klauzule abuzywne. Jednocześnie wezwali pozwanego do zwrotu świadczeń uiszczonych przez kredytobiorców w ramach umowy. Pismo zostało doręczone 1 czerwca 2023 r.

Dowód:

- pismo z 15.05.2023 r. - k. 58-59

(...) Bank (...) S.A. w W. jest następcą prawnym Banku (...) S.A. w W..

Okoliczność bezsporna.

III.  OCENA DOWODÓW

1.  Dokumenty prywatne, na podstawie których Sąd dokonał ustaleń, nie budziły wątpliwości co do swojej prawdziwości, jak też nie były przez strony podważane pod jakimkolwiek względem. Dlatego Sąd uznał je za w pełni godne zaufania. Pozostałe dokumenty nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

2.  W niniejszej sprawie, z oczywistych względów, znaczenie dla jej rozstrzygnięcia mogły mieć jedynie zeznania powodów i dlatego Sąd dowód z przesłuchania stron ograniczył tylko do nich. Strony są osobami najbardziej zainteresowanymi wynikiem sprawy, skutkiem czego dowód z ich zeznań jest bardzo niepewnym źródłem poznania prawdy. Ponadto w chwili składania przez powodów zeznań minęło ponad kilkanaście lat od zawarcia umowy kredytu, co nie mogło nie mieć negatywnego wpływu na ich pamięć i to niezależnie od tego, że okoliczności zawarcia umów, jako dotyczące bardzo istotnej dla nich kwestii życiowej, mogły się im mocno wryć w pamięć. Przemawiało to za podejściem do tych zeznań z ograniczonym zaufaniem. Taka ich ostrożna ocena prowadziła do wniosku, że są wiarygodne. W sposobie składania sprawiały wrażenie spontanicznych i szczerych. Powódka lepiej pamiętała proces zawierania umowy, albowiem tylko ona zajmowała się wyborem oferty i przygotowaniem do zawarcia. Powodowie byli zgodni do tego, że przedstawiono im informacje o ryzyku, ale były to bardzo ogólne informacje. Zebrana dokumentacja rzeczywiście nie zawierała symulacji wzrostu kursu waluty i ryzyk z tym związanych Z uwagi na swoje wykształcenie i doświadczenie zawodowe akceptowali nawet pewne wahania kursowe. Nie mieli również początkowo wątpliwości co do bezpieczeństwa zawarcia takiej umowy, albowiem ufali zapewnieniom pracownika banku o niewielkim ryzyku. Nie akceptowali jednak tak drastycznych wahań kursowych, a dość szybki wzrost kursu waluty względem początkowego, utwierdził ich w przekonaniu, że zawarcie umowy powiązanej z waluta obcą było błędem i wynikiem niedostatecznej wiedzy.

3.  Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. pominął dowód z opinii biegłego z zakresu rachunkowości. W świetle okoliczności sprawy i przy uwzględnieniu żądania powodów dowód ten nie miał żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy i przyczyniłby się tylko do przedłużenia postępowania w sprawie. Podkreślić przy tym należy, że ocena ważności umowy kredytowej zawartej przez strony, jako przesłanki zasądzenia kwot dochodzonych pozwem, należy do sądu orzekającego w niniejszej sprawie; sąd nie może wyręczać się opinią biegłego. Z kolei roszczenia pieniężne dochodzone w pozwie zostały wykazane przy pomocy dokumentów wystawionych przez bank, których autentyczności powodowie nie kwestionowali. Powoływanie biegłego dla wyliczenia tych roszczeń było więc całkowicie zbędne.

IV.  OCENA PRAWNA ROSZCZENIA.

1.  Podstawa prawna: art. 69 ustawy Prawo bankowe, art. 58 § 1 i 3 kc, art. 353 ¹, art. 385 ¹ § 1 k.c, art. 385 ² kc, art. 410 kc, art. 455 kc, art. 481 kc

2.  Ogólna charakterystyka umowy kredytu bankowego:

A.  Zawarta pomiędzy powodami, a poprzednikiem prawnym pozwanego umowa kredytu jest czynnością konsensualną, dwustronnie zobowiązującą i odpłatną.

B.  Definicja umowy kredytu została zawarta w art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (Dz.U.2023.2488 t.j. z zm.), zgodnie z którym przez umowę kredytu bankowego bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

C.  Natomiast stosownie do treści art. 69 ust. 2 ustawy Prawo bankowe, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności m. in. kwotę i walutę kredytu, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

D.  Należy przy tym wskazać, że zawarcie pomiędzy powodami, a pozwanym umowy kredytu miało miejsce przed zmianą ustawy Prawo bankowe, dokonaną ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. (Dz. U. z 2011 r. Nr 165, poz. 984). Na skutek zmiany ustawy dodano art. 69 ust. 2 pkt 4a, zgodnie z którym w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, umowa kredytu powinna zawierać szczegółowe zasady określenia sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo - odsetkowych oraz zasady przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu. Została również wprowadzona regulacja zawarta w art. 69 ust. 3 zdanie 1 Prawa bankowego, zgodnie z którym w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych bezpośrednio w tej walucie oraz dokonać przedterminowej spłaty pełnej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w tej walucie.

E.  Podkreślenia wymaga jednak to, że powyższe zmiany nie niwelowały abuzywności postanowienia umownego dotyczącego wypłaty czy spłaty kredytu, bowiem decydujący dla określenia niedozwolonego charakteru warunków umowy jest moment zawarcia umowy. (tak min. w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 r., sygn. akt V CSK 382/18, LEX 2771344). Oznacza to, że późniejsze ewentualne zmiany umowy (tj. aneksy) nie mają prawnego znaczenia w kwestii oceny czy postanowienia umowy są niedozwolone.

3.  Umowa o kredyt denominowany lub indeksowany.

A.  W doktrynie przyjmuje się, że kredyt denominowany lub indeksowany do waluty obcej to kredyt udzielony w złotych polskich, którego kwota jest odnoszona do waluty obcej. Kredyt taki jest kredytem złotowym, jednak na skutek denominacji lub indeksacji, saldo kredytu wyrażane jest w walucie obcej, do której kredyt został denominowany lub indeksowany. Kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kredytu bądź w walucie, do której kredyt został denominowany lub indeksowany bądź w walucie polskiej, po przeliczeniu raty wyrażonej w walucie.

B.  W niniejszej sprawie środki finansowe zostały wypłacone powodom w walucie polskiej, a umowa przewidywała, że w takiej też walucie będą spłacane raty kapitałowo - odsetkowe - dlatego też jest to umowa kredytu denominowanego do waluty obcej ( (...)). Kwota kredytu była bowiem wyrażona w umowie w walucie obcej. Natomiast wypłata kredytu nastąpiła w złotych polskich po przeliczeniu według kursu własnego ustalanego indywidualnie przez bank (z tabeli banku z dnia wypłaty).

C.  W ocenie Sądu wprowadzenie do umowy kredytu bankowego postanowień dotyczących denominacji kredytu mieści się w granicach swobody umów i nie jest sprzeczne z istotą umowy kredytu przewidzianą w art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe, również w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia spornej umowy. (tak min. w wyroku Sądu Najwyższego z 11 grudnia 2019 r., sygn. akt V CSK 382/18, w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 1049/14, na dopuszczalność zawarcia umowy kredytu indeksowanego przed rokiem 2011 wskazywał min. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 lutego 2019 r. w sprawie II CSK 19/18).

D.  Należy podkreślić, że po zawarciu będącej przedmiotem niniejszej sprawy umowy, zostały przez ustawodawcę uregulowane obowiązki i uprawnienia wiążące się z umowami kredytu indeksowanego i denominowanego - min. we wskazanej ustawie z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw, co potwierdza, że przed wejściem w życie tej ustawy dopuszczalne było zawieranie umów o kredyt indeksowany i denominowany zgodnie z zasadą autonomii woli stron (art. 353 ¹ ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 z późn. zm., dalej: "k.c.").

4.  Nieważność umowy.

A.  W ocenie Sądu zawarta pomiędzy powodami, a poprzednikiem prawnym pozwanego umowa jest nieważna, bowiem zawierała szereg postanowień niedozwolonych (abuzywnych), które nie mogą być zastąpione jakimikolwiek innymi regulacjami prawnymi.

B.  Skutkiem nieważności ww. umowy jest nieistnienie wynikającego z niej stosunku prawnego. Należy bowiem wskazać, iż gdy żądanie zmierza do ustalenia nieistnienia stosunku prawnego, jego podstawę faktyczną mogą stanowić w szczególności takie okoliczności faktyczne, które wskazują na to, że mająca być źródłem tego stosunku czynność prawna (np. umowa) jest nieważna albo w ogóle nie została dokonana. Zarówno nieważność czynności prawnej, jak i jej nieistnienie (brak tej czynności) powodują, że stosunek prawny, który miałby z czynności prawnej wynikać, nie powstaje, a zatem nie istnieje (tak min. w wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2015 r., II CSK 56/15, Legalis nr 1361401 i postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2017 r., V CZ 70/17, Legalis nr 1715441).

5.  A. klauzul.

A.  Stosownie do treści art. 385 ¹ § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Jeżeli postanowienie umowy zgodnie z § 1 nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (art. 385 ¹ § 2 k.c.). W myśl § 3 nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje (§ 4). Na podstawie art. 385 ² k.c. oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść, okoliczności zawarcia oraz uwzględniając umowy pozostające w związku z umową obejmującą postanowienie będące przedmiotem oceny.

B.  Jak wynika z powyższego, aby postanowienie mogło zostać uznane za niedozwolone muszą zostać spełnione łącznie cztery przesłanki tj.: (a) umowa musi być zawarta z konsumentem, (b) postanowienie umowy nie może być uzgodnione indywidualnie, (c) postanowienie winno kształtować prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy, (d) postanowienie nie dotyczy głównych świadczeń stron określonych w sposób jednoznaczny. Wszystkie te przesłanki zostały spełnione.

6.  Konsumencki charakter umowy.

A.  Powodowie zawarli przedmiotową umowę kredytu będąc konsumentami. Zgodnie z art. 22 ¹ k.c. za konsumenta uważa się bowiem osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Funkcjonalna definicja konsumenta przyjmuje jako punkt wyjścia pełnioną w danej chwili oraz sytuacji rolę ekonomiczną osoby fizycznej (która to osoba może następnie w innej już sytuacji pełnić rolę przedsiębiorcy).

B.  Z umowy kredytu, czy też zeznań powodów jednoznacznie wynikało, że uzyskany kredyt miał być i został przeznaczony na dokończenie budowy domu. Powodowie zawarli umowę jako konsumenci.

C.  Powodowie nie prowadzili działalności gospodarczej. Środki z kredytu zostały przeznaczone na cele związane z budową domu.

D.  Takiej oceny nie zmieniał fakt, że powódka była pracownikiem banku i to zajmującym się doradztwem w sprawie kredytów czy pożyczek dla przedsiębiorców. Z treści jej zeznań wynikało jasno, że zapoznając się z warunkami umowy i w dalszym procesie zawierania umowy nie mogła się cieszyć jakimikolwiek szczególnymi warunkami. Była traktowana jak „zwykły klient”. Rozmawiała z pracownikiem banku zajmującym się udzielaniem kredytów konsumenckich. I taki też status był jej nadany w chwili zawarcia umowy. W stosunku do powoda sytuacja była jeszcze prostsza, albowiem powód był w tamtym czasie policjantem.

E.  W sprawie C-110/14 ( H. O. C. przeciwko S. V. România SA) rzecznik generalny w opinii wskazał wprost, iż możliwość kwestionowania w każdym konkretnym przypadku statusu konsumenta z uwagi na elementy dotyczące doświadczenia, wykształcenia, zawodu, a nawet inteligencji konsumenta sprzeciwiałaby się w istocie zasadzie effet utile w odniesieniu do dyrektywy 93/13.

F.  W szczególności adwokaci (lub magistrzy nauk prawnych, a także inne osoby wykonujące szczególny zawód) pozbawieni byliby ochrony w ramach różnych obszarów obrotu prawnego dotyczącego ich życia prywatnego. (...) w wyroku 3 września 2015 r. w pełni podzielił opinię rzecznika generalnego i wskazał, iż pojęcie „konsumenta” w rozumieniu dyrektywy 93/13 ma charakter obiektywny i jest niezależne od konkretnego zasobu wiedzy, jaki może mieć dana osoba, czy też od posiadanych przez nią w rzeczywistości informacji.

G.  W podobnym tonie wypowiedział się także Sąd Najwyższy w wyroku 1 marca 2017 r. w sprawie IV CSK 285/16, gdzie wskazał, że jeżeli w procesie kształtowania treści umowy strona była konsumentem to powinna być traktowana tak jak przeciętny konsument. Dla jednoznaczności określania świadczeń posiadanie przez powódkę wykształcenia ekonomicznego i pozostawaniem pracownikiem banku było bez znaczenia.

7.  Brak indywidualnych uzgodnień.

A.  Strona powodowa posiadała status konsumenta, stąd postanowienia umowy, dotyczące jej praw i obowiązków, podlegają na podstawie ocenie przez pryzmat art. 385 ¹ -385 ³ k.c.

B.  W związku z tym, że postanowienia umowne będące przedmiotem analizy w niniejszej sprawie stanowią postanowienia wzorca umownego, to obejmuje je domniemanie, iż nie zostały uzgodnione indywidualnie, którego to domniemania pozwany nie wzruszył.

C.  Postanowienia umowy kredytu, regulujące klauzulę indeksacyjną (§ 2 ust. 1 i 2, § 4 ust. 1, 2 - wszystkie w części przewidującej przeliczanie kwoty kredytu na PLN i rat kredytu wyrażonych w walucie na złote) i ściśle z nią powiązaną klauzulę tabel kursowych (§38-39 Regulaminu przewidującej stosowanie do przeliczeń tabel kursowych pozwanego), nie zostały z powodami indywidualnie uzgodnione.

D.  Najlepszym tego dowodem jest to, że były zamieszczone we wzorze umowy, którym posługiwał się Bank. Podkreślenia przy tym wymaga, że postanowieniem indywidualnie uzgodnionym w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. nie jest takie, którego treść konsument potencjalnie mógł negocjować, lecz tylko takie, które rzeczywiście powstało na skutek indywidualnych negocjacji. Pozwany nie przedstawił żadnych dowodów na potwierdzenie wynegocjowania powyższych klauzul (art. 385 ¹ § 4 k.c.).

E.  Powodowie podkreślali zresztą w swoich zeznaniach, że nie otrzymali jakichkolwiek preferencyjnych warunków kredytu z uwagi na fakt, że powódka była pracownikiem banki.

8.  Rażące naruszenie interesów konsumenta. Sposób wykonywania umowy

A.  Oceniając następną przesłankę z art. 385 ¹ k.c. należy wskazać, że w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. "rażące naruszenie interesów konsumenta" oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast "działanie wbrew dobrym obyczajom" w zakresie kształtowania treści takiego stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku.

B.  Rażące będą wszystkie te wypadki, w których dojdzie do szczególnie odczuwalnego odbiegania od zasad uczciwego wyważenia praw i obowiązków stron. Ocena, czy dane postanowienie wzorca umowy, kształtując prawa i obowiązki konsumenta, "rażąco" narusza interesy konsumenta (art. 385 ¹ § 1 k.c.), uzależniona jest od tego, czy wynikająca z tego postanowienia nierównowaga praw i obowiązków stron (nierównowaga kontraktowa) na niekorzyść konsumenta jest istotna, znacząca.

C.  Ustalenie, czy klauzula wzorca umowy powoduje taką nierównowagę, dokonane może być w szczególności przez porównanie sytuacji konsumenta w razie zastosowania tej klauzuli z sytuacją, w której byłby konsument, gdyby zastosowane zostały obowiązujące przepisy prawa. Znacząca nierównowaga kontraktowa na niekorzyść konsumenta pozostaje sprzeczna z dobrymi obyczajami (wymogami dobrej wiary, por. art. 3 ust. 1 dyrektywy 93/13), gdy można rozsądnie założyć, że kontrahent konsumenta, traktujący go w sposób sprawiedliwy i słuszny i uwzględniający jego prawnie uzasadnione roszczenia, nie mógłby racjonalnie się spodziewać, że konsument zaakceptowałby w ramach negocjacji klauzulę będącą źródłem tej nierównowagi (tak min. w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 14 marca 2013 r., C-415/11, w sprawie M. A. przeciwko C. d'E. de C., T. i M. (C.), w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 r., sygn. akt I CK 832/04, Legalis nr 71468, w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2006 r., I CK 297/05, nie publ.).

D.  Niewątpliwie postanowienia umowne dotyczące mechanizmu ustalania kursów waluty na podstawie tabel kursowych banku są sprzeczne z dobrymi obyczajami, naruszają rażąco interesy konsumenta i równowagę kontraktową stron, pozostawiające bankowi swobodę w zakresie określania wysokości kursu. Klauzule te nie zawierają jednoznacznej treści - pozwalając na pełną swobodę decyzyjną banku, a zatem są klauzulami niedozwolonymi w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. (tak min. w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2022 r., sygn. II CSKP 285/22, wyroku sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2022 r., sygn. III CZP 40/22, wyroku sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2019 r., sygn. II CSK 483/18, uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego o mocy zasady prawnej z dnia 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, uchwale Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2007 r., III CZP 62/07, uchwale składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2018 r., III CZP 29/17).

E.  W niniejszej sprawie w umowie kredytu i Regulaminie zostało zawartych, w ocenie Sądu, szereg takich klauzul niedozwolonych, tj. § 2 ust. 1 i 2, §3 i 4 ust. 1, 2, 7 umowy oraz §38-39 Regulaminu.

F.  Sprzeczne z dobrymi obyczajami w niniejszej sprawie są te postanowienia, które zmierzają do naruszenia równorzędności stron stosunku prawnego, nierównomiernie rozkładając uprawnienia i obowiązki między partnerami umowy. Przede wszystkim wskazać należy, że nierównowaga oraz ustawowa sprzeczność z dobrymi obyczajami przejawia się w tym, że w umowie kredytu nie został sprecyzowany sposób ustalania kursu waluty w tabelach Banku, pozostawiając tym samym w tym zakresie pełną swobodę pozwanemu. Nie zostały wskazane żadne obiektywne i weryfikowalne kryteria ustalania wysokości zobowiązania kredytobiorców. Zawarcie tego rodzaju umowy było związane z powstaniem ryzyka kursowego polegającego na możliwości istotnej zmiany wysokości zobowiązania jednej ze stron na skutek znacznej zmiany kursu waluty, zaś skala tego ryzyka była nieograniczona.

G.  Wskazane powyżej niedozwolone postanowienia nie wskazują zatem według jakiego, obiektywnego kursu, ma nastąpić przeliczanie rat i kapitału kredytu - nie precyzując przy tym warunków ustalania przez bank kursów wymiany walut odnoszących się do uruchomienia kredytu, jak i jego spłaty. Z tych względów nie było możliwe określenie ostatecznego kosztu kredytu i konsekwencji finansowych związanych ze stosowaniem klauzul waloryzacyjnych., nie była również możliwa weryfikacja w jaki sposób pozwany kształtował kursy wymiany walut i w oparciu o jakie zasady.

H.  Naruszeniem dobrych obyczajów był również brak rzetelnego i wyczerpującego poinformowania powodów o tym, w jaki sposób tworzone są tabele kursów banku, jak przedstawiało się historyczne kształtowanie waluty (...) względem złotego, a także tego, że raty kredytowe czy też saldo kredytu mogą drastycznie wzrosnąć. Nie została przedstawiona szczegółowa symulacja porównawcza pokazująca kształtowanie się zarówno wysokości salda zadłużenia, jak i wysokości miesięcznej raty kredytu, w przypadku odpowiednio kredytu w PLN i (...) w sytuacji znaczącej zmiany kursu i aprecjacji franka szwajcarskiego.

I.  W ocenie Sądu powodowie nie zostali wyczerpująco poinformowani o realnej skali tego ryzyka, a w szczególności tego, że wzrost kursu będzie rzutować na saldo całego kapitału kredytu. O wyczerpującym i rzetelnym pouczeniu powodów nie może świadczyć lakoniczne oświadczenie zawarte we wniosku kredytowym, czy też podpisane przez powodów i zawarte na odrębnych drukach oświadczenia o ponoszeniu ryzyka walutowego i ryzyka zmiennej stopy procentowej (k 184).

J.  Z materiału dowodowego nie wynika, aby pracownik banku przedstawił powodom w wyczerpujący i rzetelny sposób informację o możliwych znacznych wahaniach kursu waluty denominacji, co mogłoby mieć znaczący wpływ na wysokość raty kredytowej i całego salda zadłużenia. Nie została zaprezentowana powodom szczegółowa symulacja, z której wynikałoby jakie kwoty będą musieli uiścić na rzecz pozwanego w przypadku istotnego wzrostu kursu franka szwajcarskiego. Nie sposób zatem uznać, że została zachowana zasada równorzędności podmiotów czy porównywalności wysokości ich świadczeń. Podkreślić należy, iż samo odebranie oświadczenia o tym, że konsument jest świadomy ryzyka kursowego, nie spełnia wymogu udzielenia rzetelnej i jasnej informacji w powyższym zakresie.

K.  Brak podstaw do stwierdzenia, że powodowie w oparciu o przedstawione informacje mogli zakładać, że istnieje realne ryzyko gwałtownego i znaczącego wzrostu kursu waluty i jakie konsekwencje dla ich zobowiązania się z tym wiążą. Należy podkreślić, że min. bez przedłożenia szczegółowych symulacji dotyczących wahań kursu waluty nie byłoby wystarczające przedłożenie ogólnego oświadczenia o pouczeniu powodów o ryzykach związanych z zawarciem umowy czy to na odrębnym druku czy też w treści umowy, nawet w przypadku podpisania takich oświadczeń przez kredytobiorców.

L.  W ocenie Sądu wskazane klauzule denominacyjne, które wprowadziły do umowy nieograniczone ryzyko kursowe, uzależniając wysokość salda w PLN i raty w PLN od przyszłych kursów (...), nie zostały wyrażone prostym i zrozumiałym językiem - pomimo, że taki obowiązek spoczywa na przedsiębiorcy i jednoznacznie wynika z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej - min. z wyroku z dnia 18 listopada 2021 r., sygn. C 212/20, w którym Trybunał stwierdził, że postanowienia w tym zakresie powinny być sformułowane według jasnych i zrozumiałych kryteriów, tak aby umożliwić właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej stosowanego w celu obliczenia kwoty rat kredytu, w taki sposób, aby konsument miał możliwość w każdej chwili samodzielnie ustalić kurs wymiany stosowany przez przedsiębiorcę (por.m.in. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 18 listopada 2021 r., sygn. C 212/20).

M.  W wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 12 lutego 2014 r. w sprawie C-26/13 wskazano, że ocena tego, czy warunek umowny został wyrażony prostym i zrozumiałym językiem, powinna uwzględniać wszystkie okoliczności sprawy, w szczególności informacje udzielone konsumentowi przy zawarciu umowy oraz nie powinna ograniczać się do aspektów ściśle formalnych i językowych, a uwzględniać również konsekwencje ekonomiczne zastosowania warunku i jego ewentualny stosunek do pozostałych warunków umownych. Jak zostało wyżej wskazane warunki te wobec powodów nie zostały spełnione, tym bardziej, że postanowienia dotyczące mechanizmu indeksacji są rozproszone, zawarte w różnych częściach umowy.

N.  Należy również podkreślić, że dla oceny danego postanowienia na podstawie art. 385 ¹ k.c. bez znaczenia pozostaje sposób wykonywania umowy przez strony. Nie miało zatem znaczenia dla rozstrzygnięcia, czy pozwany Bank korzystał z możliwości, wynikających ze spornych postanowień umownych (tj. czy ustalane przez niego kursy walut w Tabeli Kursów były zawyżone w stosunku do kursów NBP lub kursów ustalanych przez inne banki), zaś wystarczającym dla uznania postanowienia za niedozwolone jest sama możliwość przedsiębiorcy postępowania w sposób rażąco naruszający interesy konsumenta.

9.  Klauzule indeksacyjne a główne świadczenie stron.

A.  Kwestionowane postanowienia umowy kredytu, które wprowadzają ryzyko kursowe (ryzyko wymiany) przez mechanizm denominacji, stanowią klauzule określające główne świadczenia stron ("główny przedmiot umowy" w rozumieniu dyrektywy 93/13, tak również w wyrokach Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej: C-260/18, C-118/17, C-51/17, pkt 68 oraz C-186/16), jednakże wskazany powyżej niejednoznaczny sposób ich sformułowania (umożliwiający Bankowi dowolne kształtowanie wysokości zobowiązania konsumenta poprzez wprowadzenie niejasnych mechanizmów przeliczeniowych, opartych na tabelach kursów walut jednostronnie kształtowanych przez Bank i brak jasnych, weryfikowalnych kryteriów ustalania kursów walut przez Bank) pozwala na ich kontrolę na podstawie art. 385 ¹ § 1 k.c.

B.  Umowa ta nie została indywidualnie wynegocjowana, bowiem Bank posługiwał się gotowym wzorcem umowy o standardowej dla wszystkich kredytobiorców treści. Z materiału dowodowego znajdującego się w sprawie nie wynika, aby powodowie mieli możliwość negocjowania postanowień w zakresie ryzyka kursowego.

C.  W ocenie Sądu o niedozwolonym charakterze postanowień zawartych w § 4 ust. 1 umowy oraz § 37 ust. 1 i 2, § 38 ust. 1 i 2, § 39 ust. 7 oraz § 40 Regulaminu świadczy zamieszczenie klauzul o podobnym brzmieniu w rejestrze klauzul niedozwolonych pod numerem (...). Wpis ten został dokonany na podstawie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 maja 2013 r. (sygn. akt VI ACa 441/13, Legalis nr 1049239). Jednoznacznie wskazano w nim, iż niedozwolone jest postanowienie, w którym wskazano jedynie termin ustalania kursu waluty przejętego do rozliczeń spłaty rat kapitałowo-odsetkowych, a nie określono sposobu ustalania tego kursu.

10.  A. a nieważność umowy.

A.  Przedmiotowa umowa kredytu jest nieważna ze względu na to, że abuzywne są jej postanowienia określające mechanizm waloryzacji. Bez tych postanowień umowa nie może dalej wiązać gdyż brak jest zasadniczych jej elementów, tj. określenia świadczenia stron. Nie może więc znaleźć zastosowania art. 385 ¹ § 2 k.c. czy też art. 6 ust. 1 in dyrektywy nr 93/13.

B.  Skutkiem uznania za niedozwolone postanowień umownych dotyczących zasad ustalania kursów walut, jest konieczność ich pominięcia przy ustalaniu treści stosunku prawnego wiążącego konsumenta. Postanowienia takie przestają wiązać już od chwili zawarcia umowy. W konsekwencji łączący strony stosunek umowny nie przewiduje zastosowania mechanizmu indeksacji w kształcie określonym pierwotną umową: pozostaje sformułowanie o indeksacji i przeliczeniu świadczeń bez precyzyjnego wskazania sposobu określania kursów. W szczególności nie jest możliwe zastosowanie kursu LIBOR i marży banku, gdyż jest to rozwiązanie zupełnie nie wynikające z oświadczeń woli stron (tak min. w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18).

C.  Brak uzgodnienia przez strony wysokości świadczenia głównego jest równoznaczny z nieważnością umowy. Bez takich bowiem postanowień nie może dojść do ważnego zawarcia umowy kredytu indeksowanego kursem waluty obcej (tak m.in. w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 września 2020 r., V ACa 44/19, LEX nr 3102217, w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18).

D.  Ponadto w ocenie Sądu, zawarte w przedmiotowej umowie postanowienia dotyczące waloryzacji, denominacji są sprzeczne są z naturą stosunku zobowiązaniowego, a jednocześnie stanowią klauzule abuzywne - co w przypadku konsumentów prowadzi do konieczności uznania umowy za nieważną.

E.  Stosownie bowiem do treści art. 353 ¹ k.c. strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

F.  Wskazać należy, iż uczestnicy obrotu prawnego mają zagwarantowane prawo swobody zawierania umów i tym samym gwarancję poszanowania tej zasady przez osoby trzecie, a także organy władzy państwowej. Z zasady swobody umów wyrażonej w art. 353 ¹ k.c. wynika wprost, że strony mogą kształtować stosunek prawny według własnej woli, jednak zgodnie z przepisami bezwzględnie obowiązującymi, właściwością stosunku prawnego i zasadami współżycia społecznego. Zasada swobody umów nie ma charakteru bezwzględnego, a zadaniem sądu rozpoznającego daną sprawę jest ocena łączącego strony stosunku zobowiązaniowego pod kątem zgodności jego treści i celu z ustawą, zasadami współżycia społecznego, jak również zgodności z właściwością (naturą) stosunku prawnego. Przekroczenie przez strony zasady swobody umów poprzez naruszenie wyżej wymienionych kryteriów może oznaczać nieważność umowy bądź jej części.

G.  Postanowienia umowne dotyczące waloryzacji nie odwołują się do ustalanych w sposób neutralny kursów (...), czy też do obiektywnych, jasnych, jednoznacznych zewnętrznych wskaźników na które żadna ze stron nie ma wpływu. Zasady ustalania kursów zostały przekazane do wyłącznych uprawnień pozwanego, nie określając bliżej kryteriów ustalania ich wysokości. Na podstawie takich postanowień umownych, bank może jednostronnie modyfikować wskaźniki, według których obliczana jest zarówno wysokość kapitału kredytu do spłaty, jak i wysokości rat kredytu (kapitałowo - odsetkowych). Waloryzacja kredytu na podstawie przedmiotowej umowy odbywa się w oparciu o tabele kursowe sporządzane przez pozwanego i to uprawnienie banku do określania wysokości kursów (...) na gruncie zawartej umowy nie doznaje formalnie żadnych określonych ograniczeń. Jakiekolwiek ograniczenie w tym zakresie nie wynika także z żadnych przepisów prawa.

H.  Ponadto nie jest dopuszczalne, aby postanowienia umowne dawały jednej ze stron uprawnienie do kształtowania według swojej woli zakresu obowiązków drugiej strony.

I.  W ocenie Sądu powyższe jest równoznaczne z tym, że postanowienia dotyczące waloryzacji, denominacji - w zakresie, w jakim odsyłają do kursów waluty ustalonych jednostronnie przez Bank w Tabelach kursowych (pozostawiając tylko jednej stronie możliwość dowolnej zmiany jej warunków) są sprzeczne są z naturą stosunku zobowiązaniowego.

J.  Przedmiotowa umowa jest również sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, bowiem powodowie nie zostali prawidłowo poinformowani o realnej skali ryzyka związanego ze wzrostem kursu waluty, a w szczególności tego, że wzrost kursu będzie rzutować na saldo całego kapitału kredytu. Nadmiernie natomiast zostały wyeksponowane potencjalne korzyści dla powodów wynikające z pozornie niskiego oprocentowania, zupełnie bagatelizując kwestie ryzyka kursowego. W istocie wykorzystano zaufanie i dobrą wiarę konsumenta, przedstawiając mu jedynie fragment bardzo złożonego stosunku prawnego.

K.  Ponadto przedmiotowa umowa kredytu rażąco narusza interesy ekonomiczne powodów, bowiem powodowie byli zobowiązani do spłaty znacznie wyższej kwoty, niż otrzymany kredyt z odsetkami i prowizją - przy czym wysokość zobowiązania do spłaty jest ustalana przez pozwanego.

L.  Należy przy tym podkreślić, że, okoliczność czy oraz w jakim zakresie pozwany Bank korzystał z możliwości dowolnej modyfikacji stosunku zobowiązaniowego poprzez określenie kwoty świadczenia, czy też stosowany przez niego kurs był kursem rynkowym, nie ma znaczenia, gdyż istotna jest sama okoliczność, że w przedmiotowej umowie Bank miał zapewnioną taką możliwość.

M.  Naruszenie któregokolwiek z wymienionych w art. 353 ¹ k.c. kryteriów spowoduje nieważność czynności prawnej, która zgodnie z art. 58 k.c. zostanie uznana za sprzeczną z prawem. Zgodnie bowiem z treścią art. 58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

N.  W ocenie Sądu, brak jest zaś takich przepisów ustawy, którymi można by zastąpić kwestionowane postanowienia dotyczące mechanizmu indeksacji - bez których nie ma możliwości ustalenia głównych świadczeń stron. Pozostawienie umowy w takiej formie, stanowiłoby naruszenie art. 353 ¹ k.c. wyrażającego zasadę swobody umów. Byłoby sprzeczne z istotą, naturą stosunku zobowiązaniowego, który strony chciały wykreować. Bez takich bowiem postanowień nie może dojść do ważnego zawarcia umowy kredytu indeksowanego kursem waluty obcej (tak m.in. w wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie w wyroku z 4 września 2020 r., V ACa 44/19, LEX nr 3102217).

O.  W ocenie Sądu, przedmiotowa umowa nie zostałaby zawarta bez postanowień dotkniętych nieważnością, brak bowiem przesłanek do stwierdzenia, że pozwany wyraziłby zgodę na zawarcie umowy o kredyt wypłacony w PLN z zastosowaniem stawki referencyjnej właściwej dla waluty (...) (stawki LIBOR). Ponadto kredyty złotowe z oprocentowaniem LIBOR, mimo że nie zostały zakazane przez ustawodawcę, nie były udzielane przez banki.

11.  Nieważność umowy a podstawa zwrotu świadczeń (art. 410 kc)

A.  Wobec ustalenia, że sporna umowa jest nieważna, strony powinny zwrócić sobie kwoty świadczone na podstawie tejże umowy (tak min. w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 r., w sprawie III CZP 11/20 i uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r. w sprawie III CZP 6/21). W związku z tym zasadne było roszczenie powodów o zapłatę, którego podstawę stanowią przepisy art. 405-410 k.c.

B.  Przepis art. 405 k.c. stanowi, że kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Zgodnie z art. 410 § 1 i 2 k.c., przepisy artykułów poprzedzających stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

C.  W okresie od 31 sierpnia 2006 r. do 19 maja 2017 r. powodowie spłacili 64.111,61 zł tytułem rat kapitałowych oraz 8.481,36 zł tytułem rat odsetkowych.

D.  Nieważność umowy kredytu ex tunc oznacza, że wszystkie świadczenia spełnione na jej podstawie stanowią świadczenia nienależne (podlegające zwrotowi na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c.).

12.  Zarzut zatrzymania.

A.  Odnośnie do zarzutu zatrzymania, zgodnie z art. 496 k.c., który na mocy art. 497 k.c. ma zastosowanie w wypadku nieważności umowy wzajemnej, jeżeli wskutek odstąpienia od umowy strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych, każdej z nich przysługuje prawo zatrzymania, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego świadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot.

B.  Prawo zatrzymania przysługuje tylko stronom umowy wzajemnej, a umowa kredytu nie jest umową wzajemną. Umowa dwustronnie zobowiązująca jest umową wzajemną tylko wówczas, gdy jej strony zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej (art. 487 § 2 k.c.). Oznacza to, że strony spełniają świadczenia ekwiwalentne, ale których przedmiot jest różny. Ten różny przedmiot świadczeń jest istotą umowy wzajemnej. W umowie kredytu przedmiot świadczeń obu stron jest identyczny, gdyż są nim pieniądze. Nie jest więc ona umową wzajemną i nie jest objęta hipotezą art. 496 k.c.

C.  Nie ma podstaw do stosowania art. 496 k.c. do umowy kredytu w drodze wykładni. W przypadku nieważności takiej umowy i konieczności zwrotu wzajemnych świadczeń, właściwą i wystarczającą ochronę zapewnia jej stronom możliwość dokonania potrącenia i zgłoszenia zarzutu potrącenia. Jeśli z jakiegoś względu potrącenie nie jest możliwe albo nie zostało dokonane, nie ma powodu, żeby pozwany mógł się wstrzymywać ze spełnieniem świadczenia, do którego jest zobowiązany.

D.  Zarzut zatrzymania był nieskuteczny także z uwagi na sprzeczność z zasadami współżycia społecznego. Zgodnie z art. 5 k.c., nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Powodowie spłacili już cały kredyt. W tej sytuacji sprzeczne z zasadami współżycia społecznego jest, towarzyszące zarzutowi zatrzymania założenie, że powodowie muszą zgromadzić całą kwotę kapitału, aby móc skutecznie dochodzić od Banku zwrotu nienależnych świadczeń.

E.  W postanowieniu (...) z 8 maja 2024 r. w sprawie C-424/22 wskazano, że Art. a ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie wykładni sądowej prawa krajowego, zgodnie z którą w kontekście stwierdzenia nieważności zawartej przez instytucję bankową z konsumentem umowy kredytu hipotecznego z uwagi na nieuczciwy charakter niektórych warunków tej umowy powołanie się przez tę instytucję na prawo zatrzymania prowadzi do uzależnienia przysługującej konsumentowi możliwości uzyskania przez niego zapłaty kwot, które zasądzono od wspomnianej instytucji ze względu na skutki restytucyjne wynikające ze stwierdzenia nieuczciwego charakteru tych warunków, od równoczesnego zaofiarowania przez rzeczonego konsumenta zwrotu albo zabezpieczenia zwrotu całości świadczenia otrzymanego od tej samej instytucji przez konsumenta na podstawie wspomnianej umowy, niezależnie od spłat dokonanych już w wykonaniu tej umowy. Trybunał Sprawiedliwości wykluczył zatem skuteczność powoływania się na zarzut zatrzymania przez banki, albowiem uniemożliwiłoby osiągnięcie celów dyrektywy 93/13, a więc byłoby sprzeczne z zasadą efektywnej ochrony konsumentów, co nie może być zaakceptowane.

13.  Roszczenie o odsetki.

A.  Odsetki ustawowe za opóźnienie, na podstawie art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 455 k.c., zostały zasądzone od kwoty dochodzonej pozwem od dnia następnego po upływie 7 dni (uwzględnią dni wolne od pracy) od doręczenia odpisu pozwu (co miało miejsce w dniu 18 grudnia 2023 r.) do dnia zapłaty.

B.  Brak było podstaw do zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie zgodnie z żądaniem strony powodowej, bowiem w piśmie do pozwanego zawierającym reklamację związaną ze sporną umową, nie zostało zawarte wezwanie do zapłaty.

14.  Podsumowanie.

W związku z nieważnością ww. umowy kredytu oraz wykazania roszczenia o zapłatę co do wysokości, na podstawie wskazanych powyżej przepisów orzeczono jak w pkt 1 wyroku. Oddalenie powództwa dotyczyło roszczenia odsetkowego. Z uwagi na uwzględnienie żądań głównych Sąd nie odnosił się do żądań ewentualnych.

V.  Koszty procesu.

1.  Zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

2.  W związku z powyższym i w oparciu o §2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych zasądzono od pozwanej na rzecz powodów kwotę 6.417 zł tytułem zwrotu kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty.

3.  Na koszty procesu składały się kwoty:

- 5.400,00 zł (wynagrodzenie pełnomocnik)

- 1.000,00 zł (opłata sądowa)

- 17,00 zł (opłata skarbowa od pełnomocnictwa)

/Sędzia/

Dawid Sztuwe

Pouczenie: zgodnie z art. 369 §1 ¹ kpc termin na wniesienie apelacji wynosi trzy tygodnie od dnia doręczenia wyroku z uzasadnieniem,